Vossen (Vulpes vulpes (L.))

Orde: Carnivora (Roofdieren)
Familie: Canidae (Hondachtigen)

De vos behoort tot de toppredatoren van Nederland. Met zijn aanpassingsvermogen en zijn opportunistische dieet als omnivoor is het een wijdverspreide soort. Voorheen kwam de vos voornamelijk voor in bossen en duinen, echter treft men hem ook steeds vaker aan in en rondom stedelijke gebieden. In de buurt van de mens zorgt de vos voor overlast door onder andere het graven van gangen, het overhoophalen van vuilnisbakken en het doden van (huis)dieren.

Uiterlijk

De grootte van een vos is te vergelijken met een kat, maar door zijn dikke vacht lijkt de vos al snel een stuk groter. De vacht heeft van de kop tot aan de staart een oranjebruine tot grijsbruine kleur. De buik, de hals en de onderkant van de kop zijn wit tot bijna grijs. De staart is lang en dik en heeft vaak een witte punt. De oren zijn opvallend groot en driehoekig met een zwarte achterkant. De grote oren zorgen ervoor dat de vos in staat is om goed te horen. Het lichaam van de vos is erop gebouwd om vanuit stilstand hoog te springen. Daarnaast kunnen ze een topsnelheid van 50 km per uur behalen.

Leefwijze

Vossen zijn territoriale dieren en leven in familiegroepen, waarbij vader en moeder vaak hun leven lang in hetzelfde territorium blijven. De paartijd, ofwel ranstijd, loopt van december tot en met februari. Eenmaal per jaar, rond maart-april, krijgt de vos gemiddeld 4 tot 5 jongen. Vossen graven gangenstelsels of verhuizen naar oude konijnen- en dassenholen. De burcht wordt met name gebruikt om de jongen in op te laten groeien. Na minimaal drie weken komen de jongen voor het eerst buiten de burcht. Wanneer de jongen ongeveer zes maanden oud zijn verlaten zij de familie en gaan op zoek naar een eigen territorium. De grootte van een territorium is afhankelijk van het voedselaanbod, op deze manier reguleert de populatie vossen zichzelf doordat er niet meer vossen leven dan waarvoor er voedsel te vinden is.

De vos is met name tijdens de schemer en nacht actief. Als omnivoor is het dieet van de vos zeer divers, van bessen tot aan kleine zoogdieren en vogels. Doordat hij voornamelijk voor kleine en gemakkelijke prooien gaat, wordt de vos gezien als een opportunistische jager. Een vos heeft per dag gemiddeld 500 gram voedsel nodig. Om er zeker van te zijn dat hij voldoende voorzien is van voedsel verzameld de vos meer voedsel dan hij op kan. Om deze reden maakt de vos ook meer dood dan nodig, het zogenaamde “surplus killing”. Indien hij er de gelegenheid voor heeft, verstopt de vos zijn buit en komt het soms maanden later alsnog opeten.

In het territorium van een vos zijn meerdere holen te vinden. Deze graaft hij zelf of neemt hij over van konijnen of dassen.

Schade

Doordat de vos steeds vaker richting de bewoonde wereld trekt wordt er ook vaker overlast ervaren; bij de mens is er namelijk makkelijk voedsel te vinden. Vuilniszakken die kapotgetrokken worden zijn een duidelijk voorbeeld, maar ook slachtpartijen van kippen, siervogels en konijnen komen regelmatig voor. Wanneer een vos zijn territorium heeft gevonden zal deze een burcht maken met bijbehorend gangenstelsel. De graafwerkzaamheden die hierbij gepaard gaan kunnen ook plaatsvinden onder dijken, op sportvelden en onder gebouwen, met als gevolg verzakkingen en overlast van stank door uitwerpselen en aanwezige dode prooidieren.

Naast overlast in de bewoonde wereld zorgt de vos ook voor verstoringen in de natuur. Met name vogelbroedplaatsen zijn kwetsbaar voor aanvallen van de vos. Inheemse soorten, waaronder bedreigde weidevogels, zijn slachtoffer wanneer de vos een bezoek heeft gebracht aan het nest. Door de neiging om alles te doden tijdens een aanval zorgt de vos ervoor dat hele nesten worden leeggehaald.

De vos kan drager zijn van verschillende zoönosen, waaronder hondsdolheid (rabiës) en de vossenlintworm. Hondsdolheid wordt veroorzaakt door het rabiësvirus en kan overgedragen worden van een geïnfecteerd dier op de mens via een beet, krab of zelfs lik. Met behulp van orale vaccinatie (lokazen met daarin een vaccin verstopt) is de huidige vossenpopulatie in Nederland vrij van hondsdolheid. De vossenlintworm is een darmparasiet die wel nog regelmatig aangetroffen wordt bij vossen. De eitjes van de parasiet worden verspreid via de ontlasting van het geïnfecteerde dier. Door resten van uitwerpselen op bijvoorbeeld bramen en frambozen, kunnen de eitjes van de lintworm zich makkelijk verspreiden onder andere dieren en de mens. Wanneer u vruchten gaat plukken in het bos is het daarom aan te raden om alleen de vruchten boven kniehoogte te plukken.

Wering

De vos staat bekend als sluw: om een vos te weren moet u hem dus te slim af zijn. De voornaamste reden dat een vos de bewoonde wereld intrekt is het grote voedselaanbod. Het is om deze reden het beste om vuilnisbakken en -zakken niet ’s nachts op straat te laten staan. Ook konijnen- en kippenrennen in de achtertuin zijn een aantrekkelijke plek voor de vos. De huisdieren kunnen beschermd worden door het hok vosbestendig te maken, want als de prooi moeilijk te vangen is zal de vos snel opgeven. De vos zal in eerste instantie nauwkeurig op zoek gaan naar een gat in het hekwerk van de ren, om deze reden is een stevig gaas een vereiste. Vossen graven veel, om te voorkomen dat een vos via een tunnel alsnog in het hok terecht kan komen is het aan te raden om het hekwerk van de ren minimaal 50 cm in te graven. Doordat een vos hoog kan springen is het verstandig om de ren te overkappen. Indien de (huis)dieren overdag vrij rondlopen is het van belang om deze voor de nacht in een afgesloten nachthok te herbergen. Ook het hebben van een waakhond zal de vos afschrikken.

Wanneer een vos een nieuw territorium heeft gevonden zal deze proberen om een burcht te graven. Deze burcht zou zomaar onder uw woning gepland kunnen worden. Om te voorkomen dat een vos gaat graven onder uw woning kan tegelwerk of gaas op de grond rondom het gebouw uitkomsten bieden.

Vossen zien er schattig uit en zijn enorm nieuwsgierig aangelegd. Zeker in stedelijke gebieden worden vossen steeds tammer doordat mensen de dieren gaan voeren. Door vossen te voeren maak je ze afhankelijk van mensen en dat zal tot negatieve gevolgen leiden. Raak een vos nooit aan, ze dragen regelmatig parasieten bij zich en kunnen hard bijten.

De vos staat bekend om zijn nieuwsgierigheid.

Bestrijding

Volgens de Omgevingswet (Artikel 11.54 Besluit activiteiten leefomgeving) mogen in het wild levende zoogdieren zonder vergunning niet opzettelijk gedood of gevangen worden. Voor de vos geldt een uitzondering en mag het vergunningsvrij (Artikel 11.57 Bal) gevangen, verontrust of bejaagd worden. Dit mag gebeuren door een grondgebruiker, jachthouder, of wordt door de Faunabeheereenheid in uw provincie gedaan.

Voor meer informatie kunt u terecht op de website van de Faunabeheereenheid van uw provincie.

Toch blijft de vraag staan of het verjagen of doden van een vos de oplossing is voor het probleem. Wanneer er een territorium vrij komt, zal deze binnen de kortste keren weer bezet worden door een andere vos.

Advies

Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben, neem dan contact op met het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD).