Zandvlo (Tunga penetrans (L.))

Orde: Siphonaptera (vlooien)
Familie: Hectopsyllidae

Zandvlooien zijn parasieten die niet van nature in Nederland voorkomen. Het is een tropische soort uit Midden- en Zuid-Amerika, Afrika, en India, waar de zandvlo voornamelijk in droge, stoffige, en warme omgevingen gevonden wordt. Over het algemeen zijn de gevallen in Nederland te vinden bij reizigers die naar tropische landen geweest zijn.

Uiterlijk

Het zandvlo-vrouwtje is 1 mm groot, het mannetje slechts 0,5 mm. De vlo ziet eruit als andere vlooien: een zijdelings afgeplat rond lichaam met relatief grote springpoten. De zandvlo is roodbruin van kleur.

Ontwikkeling en leefwijze

De zandvlo komt vooral voor in warme, droge omgevingen, zoals stoffige hutten, veestallen, en stranden. Hier springen de vrouwelijke vlooien op de huid van zoogdieren, voornamelijk honden, katten, varkens, en ratten, maar ook mensen. De vrouwelijke vlo boort zich vervolgens met haar kop de huid in tot ze een plek gevonden heeft om bloed te zuigen. Deze infectie door de zandvlo wordt ook wel Tungiasis genoemd en is meestal te vinden aan de voeten, maar kan zeker ook op andere lichaamsdelen voorkomen. Wanneer het vrouwtje een voedzame plek gevonden heeft, blijft deze zitten en groeit tot een afmeting van ongeveer 1 cm. De bloed-maaltijd is voor haar nodig om eitjes te produceren. Op de plek waar de vlo zich bevindt ontstaat een pijnlijke zwelling met daarop een klein gaatje, de ademopening voor de vlo. Hier steekt het achterlichaam van de vlo door de huid en wordt zuurstof opgenomen door de vlo. Ook wordt dezelfde opening gebruikt om eitjes door af te scheiden, mogelijk honderden eitjes in een periode van drie weken. Hierna sterft de onderhuidse moedervlo, verschrompelt, en wordt door de huid uitgestoten. De huid geneest na het uitstoten van de vlo vanzelf.

Er zijn gevallen bekend waar ook mannetjes van de zandvlo een bloedmaal namen, maar deze kropen binnen enkele uren weer uit de huid.

Overlast

De onderhuidse vlo kan jeuk veroorzaken en de ontstane zwelling kan pijnlijk aanvoelen. De vlo zelf brengt zover bekend geen ziekten over. Echter, de kans op huidinfecties wordt vergroot door de open wond in de huid. Het krabben of jeuken rond de wond vergroot de kans dat bacteriën in de wond gebracht worden en daarmee de kans op ontstekingen.

Wering en preventie

Aangezien de zandvlo zich voornamelijk nestelt in tenen en voetranden is het verstandig om dichte schoenen te dragen in gebieden waar zandvlooien veel voorkomen. Daarnaast helpt regelmatig (tweemaal per dag) insmeren van voeten met insect-afstotende middelen op basis van kokosolie tegen het penetreren van de huid door de zandvlo.

Onderhuidse aantasting door de zandvlo. Foto: Gilberto M. Palma, Brazilië.

Bestrijding

Een arts kan geraadpleegd worden om het huidbultje open te snijden en zo de vlo te verwijderen. Doe dit in verband met de vergrote kans op infecties in open wonden zeker niet zelf! Lokale toepassing van een tweecomponenten-middel tegen hoofdluis (met dimeticon) op de bult is ook effectief tegen de zandvlo.

Advies

Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben, neem dan contact op met het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD).