Vruchtmot (Plodia interpunctella (Hübner))

Orde: Lepidoptera (vlinders)
Familie: Pyralidae (lichtmotten)

De officiële naam van de vruchtmot is Indische meelmot. Echter staat hij in Nederland voornamelijk bekend als vruchtmot, daarom handhaven wij deze naam.
De vruchtmot is één van de mottensoorten die voorraden van allerlei voedingsmiddelen aantasten. Vruchtmotten komen zeer algemeen voor. De larven ervan veroorzaken vooral veel schade in warmere gebieden, waaronder verwarmde opslagplaatsen en in keukenvoorraden. Ook in levensmiddelenbedrijven worden vruchtmotten aangetroffen.

Uiterlijk

Mottensoorten die men in voorraden aantreft, verschillen uiterlijk weinig van elkaar. De soort kan alleen door nauwkeurige determinatie worden vastgesteld.
De vruchtmot is 1-2 cm lang en heeft een spanwijdte van 1½-2 cm. De voorvleugels zijn wit tot geelachtig en aan de uiteinden roodbruin van kleur. De larven zijn gebroken wit en bezitten een donkere kop. Zij worden ca. 1-1½ cm lang.

Ontwikkeling

Motten ondergaan een volledige gedaanteverwisseling. Dit wil zeggen dat de ontwikkeling 4 stadia kent: ei–larve–pop–adult. Het wijfje legt ongeveer 200 eitjes op allerlei voedingsmiddelen. Deze komen bij een temperatuur van 25°C na 5-6 dagen uit. In een onverwarmd gebouw duurt dit ca. 2 weken.

De duur van het larvestadium is sterk afhankelijk van de temperatuur en het voedselaanbod. Zelfs onder gelijke omstandigheden kan de ontwikkelingstijd van de larven sterk uiteen lopen. Onder gunstige omstandigheden duurt dit stadium gemiddeld een maand. Onder ongunstige omstandigheden kan dit oplopen tot 40 weken. Bij temperaturen onder 13-15°C staat hun ontwikkeling vrijwel stil.

Wanneer de larven volgroeid zijn, zullen ze verpoppen. Dit stadium duurt zo’n 1½-2 weken. Binnen 2 dagen na het verlaten van de pophuid, kan de volwassen mot al gepaard hebben en in staat zijn om eitjes af te zetten. Het wijfje kan onder optimale omstandigheden 500 eitjes produceren.
In Nederland leven in onverwarmde ruimten, 1 of 2 generaties vruchtmotten per jaar. Echter, bij warme temperaturen en voldoende voedsel duurt de volledige ontwikkeling van ei tot volwassen mot 35 dagen en kunnen er dus meerdere generaties per jaar voorkomen.

Leefwijze

De larven van de vruchtmotten tasten allerlei opgeslagen producten aan, zoals cacaobonen, koffie, tabak, gedroogde groenten en fruit, granen, bonen, grondnoten, amandelen, chocolade, palmpitten en andere oliezaden. Zelfs hooi wordt aangetast. Ook komt het voor dat de larven zich door de wikkels heen vreten van producten waarin chocolade en noten verwerkt zijn. Daarnaast kunnen ze massaal voorkomen in decoratiestukjes waar gedroogde vruchten in verwerkt zijn.
Het zijn enkel de larven die zich met de hierboven genoemde producten voeden; de andere levensstadia tasten niets aan.

Volgroeide larven verlaten vaak het product waarin zij zich ontwikkeld hebben en zoeken een rustige plek om zich te verpoppen, zoals naden en kieren. Ze klimmen hierbij vaak tegen wanden op en maken daarbij spinsels en webben. Uiteindelijk spinnen ze een witte cocon, waarin de verpopping plaatsvindt.

In onverwarmde ruimten produceren de larven cocons waarin ze gedurende de winter verblijven, om daarna pas te verpoppen. De volwassen motten verschijnen in het voorjaar uit de poppen.

Overdag zijn de motten niet actief; vaak worden ze daarom niet of te laat opgemerkt.

Schade

De grootste schade aan voorraden bestaat uit materiaalverlies door aantasting van producten. Daar komt bij dat de producten verontreinigd worden met uitwerpselen, dode motten en spinsels die zich vaak niet (eenvoudig) laten verwijderen. Ook kan het voorkomen dat er, dankzij aantasting van de larven, schimmelvorming op het product plaatsvindt.

Wering en preventie

Een regelmatige controle van de producten is bij langdurige opslag gewenst, zeker in verwarmde ruimten en tijdens de zomer. Houd bij voorkeur een zo kort mogelijke opslag aan en geadviseerd wordt om de temperatuur in opslagruimten lager dan 13°C te houden, dan staat de ontwikkeling van de vruchtmot vrijwel stil.

Nieuwe voorraden dienen direct bij binnenkomst gecontroleerd te worden op aanwezigheid van motten. Oude voorraden eerst opgebruiken. Aangetaste voorraden snel verwerken of vernietigen.

Maak leeggekomen ruimten goed schoon. In dergelijke ruimten kunnen nog verschillende stadia van de vruchtmot aanwezig zijn in voedselresten die zijn achtergebleven (o.a. tussen naden en kieren, in dubbele wanden, dode hoeken van machines, enz.).

Voedingsmiddelen dienen –zo mogelijk– bewaard te worden in goed afsluitbare bussen. Houd daarnaast een goede hygiëne aan; voorkom dat gemorste voorraden blijven liggen.

Bestrijding

In huishoudens is het vaak voldoende om de ontwikkelingsbron op te sporen. Een snelle verwerking of vernietiging van de aangetaste voorraden is de eenvoudigste bestrijdingsmethode.
De keuken, opslagruimte of provisiekast waar de ontwikkelingsplaats van de motten is gesignaleerd, moet zorgvuldig worden schoongemaakt en ‘vergeten’ voorraden moeten worden verwijderd.

Heeft u een vermoeden dat ergens in de voorraad levensmiddelen eitjes of larven van de vruchtmot aanwezig zijn, dan zijn deze stadia te doden d.m.v. koelen of verhitten.
Een temperatuur van -12°C gedurende 5 dagen is dodelijk voor de eitjes en de larven. De temperatuur moet gedurende die 5 dagen ook in het binnenste van het product bereikt worden.
Bij verhitting tot een temperatuur van 60°C gedurende 30 minuten, worden alle stadia van de vruchtmot eveneens gedood. Ook hierbij geldt dat deze temperatuur in het binnenste van het product bereikt moet worden.
In de praktijk kan het voorkomen dat de verkoelings- of verhittingsduur langer moet zijn.

Bedrijfsmatig

In een magazijn is het na verwijdering van de aangetaste levensmiddelen noodzakelijk om de ruimte goed schoon te maken en een naden- en kierenbehandeling toe te passen met een voor dat doel toegelaten werkzame stof.

De bestrijding dient plaats te vinden met inachtneming van de voorzorgsmaatregelen en Wettelijke Gebruiksvoorschriften die op het etiket van de biocide vermeld staan.
Wanneer u een werkzame stof of de toelatingsstatus van een biocide (=bestrijdingsmiddel) wilt checken, kunt u de bestrijdingsmiddelendatabank van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) raadplegen: http://www.ctgb.nl

Namen van bestrijdingsbedrijven kunt u vinden op de site van de beide brancheverenigingen (NVPB en Platform Plaagdierbeheersing) en bij de Kamer van Koophandel.
Verifieer of medewerkers in het bezit zijn van een geldig bewijs van vakbekwaamheid “Beheersing plaagdieren en houtaantastende organismen”.

Waarschuwing

Het is van groot belang dat u nooit voedingsmiddelen behandelt met biociden (= bestrijdingsmiddelen)!

Chemisch afval

Resten van biociden en lege, ongereinigde verpakkingen moeten worden beschouwd als gevaarlijk afval. Wij adviseren u daarom deze resten in te leveren bij het KGA-depot in uw gemeente.

Advies

Mochten de wering- en bestrijdingsmaatregelen, uitgevoerd aan de hand van deze informatie, onvoldoende resultaat opleveren, neem dan contact op met het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD).