Motmuggen (Psychodidae)

Orde: Diptera (vliegen en muggen)
Familie: Psychodidae (motmuggen)

Een motmug is een klein dichtbehaard mugje, dat in de volksmond ook wel rioolvliegje, motvliegje of aalputmotje genoemd wordt. De vleugels worden in rust gespreid gehouden, waardoor motmuggen enigszins lijken op kleine vlinders. Hier danken zij hun naam aan.

Uiterlijk

Motmuggen zijn zeer kleine insecten die maar 1 tot 5 mm groot worden. Ze zijn goed te herkennen aan hun behaarde vleugels, die groter zijn dan hun lichaam. In rust worden de vleugels als het ware een dakje over het lichaam gevouwen.
De motmuggen variëren in kleur van grijs tot geelachtig en zwart, hebben twee lange antennes aan hun kop, die bestaan uit 12-16 segmenten. Elk segment bestaat uit een verdikking met een ring van lange haartjes.

Ontwikkeling

De wijfjes van deze motmuggen geven een lokstof af waardoor de mannetjes worden aangetrokken. Na de bevruchting leggen ze wel 100 eitjes per keer. De larven hebben geen poten en ogen, zijn 1-9 mm lang en ontwikkelen zich in vochtig organisch materiaal of vervuild, troebel water.
De levenscyclus is 10-50 dagen, afhankelijk van de temperatuur. Soms kunnen er wel 8 generaties per jaar voorkomen.
Motmuggen worden aangetrokken door licht en zijn zo klein dat ze niet worden tegengehouden door fijnmazig gaas.

Leefwijze

Broedplaatsen zijn normaliter altijd in de nabijheid van organisch afval, vervuild en troebel water of in vochtige organische materialen.
Motmuggen zijn ’s avonds het meest actief. Het zijn slechte vliegers en ze kunnen slechts 1 à 1,5 meter per vliegbeurt overbruggen. Eenmaal buiten kunnen ze verder geblazen worden door de wind.
Overdag blijven ze vaak zitten met de vleugels dakpansgewijs over elkaar geslagen. Op afstand zien motmuggen op een witte muur eruit als een klein hartje.

Motmuggen zoeken in de open natuur naar vochtige, schaduwrijke plaatsen, bijvoorbeeld onder vochtig dierlijk of plantaardig afval. Hier zetten de wijfjes de eitjes af, en vormt het rottend organisch afval de voedselbron voor de larven. De volwassen exemplaren leven voornamelijk van nectar en van vervuild water.
In de industriële en verstedelijkte gebieden treft men motmuggen aan in afvoergoten en -putjes, nabij waterzuiveringsinstallaties, rioleringen, onder of in koeltorens, drinkbakken, afvalwater, onder bloembakken, in kruipruimtes, enzovoort. Zo kunnen motmuggen in rioleringssystemen, rond septische putten en rond vochtige composthopen in enorme hoeveelheden voorkomen.
In woningen komen motmuggen voor nabij afvoeren van een toilet, douche en/of wasbakken. Vooral niet gebruikte en/of verstopte afvoeren zijn favoriete ontwikkelingsplaatsen. Aangezien motmuggen zeer vaak in rioolbuizen voorkomen, kan een open verbinding met het riool, zoals een lege sifon van een zelden gebruikte wastafel of toiletgroep, of de afvoerpijp voor regenwater voor heel wat overlast zorgen.
In fabrieken komt men ze vaak tegen bij waterafvoerputjes die niet schoon zijn, maar vaak komen ze ook binnen via de droogstaande sifons van bijvoorbeeld een oogspoeldouche, en uiteraard op plaatsen, waar water langdurig stil staat; dit vaak in combinatie met organische productrestanten.

Schade

Motmuggen kunnen bacteriën overbrengen via hun behaarde lichaam. Tevens kunnen ze, wanneer ze in grote aantallen voorkomen, hinderlijk zijn.

Wering en preventie

Wering van motmuggen bestaat uit het nemen van hygiënische maatregelen, verwijderen van rottend organisch materiaal en dergelijke, het laten herstellen van een defecte waterafvoerleiding, of het vullen van de droogstaande sifon, het doorspoelen van waterafvoerputjes, rioleringssystemen, enzovoort.

Bestrijding

Het bestrijden van motmuggen is na het wegnemen van de ontwikkelingsbron(nen) en het nemen van goede weringsmaatregelen niet nodig.
Broedplaatsen in woningen worden o.m. gevormd daar waar lekkages optreden van bijv. leidingen van de centrale verwarming, de afvoer van gootsteen, toilet of badkuip o.i.d.
De enige effectieve bestrijding is het opzoeken van de broedplaatsen en deze te saneren door bijvoorbeeld gebreken op te heffen en de eventuele aanwezige verontreiniging in de kruipruimte te verwijderen of plaatselijk af te dekken met een laag schoon zand van ca. 10 cm.

Advies

Mochten de weringsmaatregelen, uitgevoerd aan de hand van deze informatie, onvoldoende resultaat opleveren, neem dan contact op met het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD).