Steenmarter (Martes foina (Erxleben))

Orde: Carnivora (Roofdieren)
Familie: Mustelidae (Marterachtigen)

De steenmarter is in Nederland een bij wet beschermd dier dat niet gevangen of gedood mag worden. Steenmarters zien zich steeds meer gedwongen hun oorspronkelijke (agrarische) leefgebied te verleggen in de richting van stedelijke gebieden. Dit ’s nachts actieve roofdier kan voor overlast zorgen in woningen in de vorm van herrie en stank, maar ook in voertuigen waar ze leidingen kunnen doorbijten.

Heeft u interesse in meer informatie over bijvoorbeeld wet- en regelgeving, biologie van steenmarters en andere marterachtigen, steenmarteroverlast, of wering van steenmarters? Wellicht is onze “Cursus Steenmarter en andere marterachtigen” iets voor u!

Belangrijke feiten

• Beschermde diersoort: mag niet worden gedood, gevangen of zelfs verjaagd. Voor het verjagen kan een ontheffing worden aangevraagd bij de provincie
• Overlast in vorm van geluid, stank en doorgebeten kabels

Uiterlijk

De steenmarter kan qua grootte worden vergeleken met een slanke kat met korte poten en een vrij gedrongen kop. De steenmarter kan snel verward worden met de boommarter. Het grootste verschil is de vleeskleurige neus bij de steenmarter versus de donker gekleurde neus bij de boommarter. De voetzolen van de steenmarter zijn weinig behaard, terwijl de voetzolen van de boommarter zwaar behaard zijn. Ook kun je bij de steenmarter de (grijs)witte kleur van de wolharen zien die door de grijsbruine haren heen schemeren.

Steenmarter in actie (bron video: Max Strating).

Biologie en leefwijze

De steenmarter wordt vooral tijdens de schemer, avond en nacht actief. Overdag gebruiken ze meestal oude konijnenholen als dagrustplaats. In de winter slapen ze veel en worden ze af en toe wakker om voedsel te zoeken. Ze eten onder andere knaagdieren (muizen en ratten), jonge konijnen, vogels, eieren, insecten (kevers en rupsen), kikkers, regenwormen en (in de winter) spitsmuizen. In de nazomer gaat de steenmarter voor een groot gedeelte van zijn dieet over op plantaardig materiaal. De uitwerpselen van de steenmarter worden vaak in grote hoeveelheden in latrines gedeponeerd. De uitwerpselen zijn vrij fors: 8 tot 10 cm lang, 10 tot 12 mm dik en worst- of lusvormig (gedraaid) uitlopend in een punt. De kleur kan variëren met de samenstelling van het dieet.

Ontwikkeling

De paartijd loopt van juni tot augustus. Tijdens deze periode is het vrouwtje ongeveer 10 dagen lang loops en kan door verschillende mannetjes gedekt worden. Na een draagtijd van 9 maanden zal het vrouwtje in het voorjaar 2 tot 4 jongen werpen. Na 4 weken gaan de ogen van de jongen open en al na 6 weken krijgen de jonge steenmarters vast voedsel. Als ze 3 maanden oud zijn, worden ze langzamerhand zelfstandig en gaan ze op verkenningstocht. Dit is de meest risicovolle periode. De jonge steenmarters zijn kwetsbaar en worden vaak slachtoffer van predatoren (o.a. honden) en het verkeer. Steenmarters worden ongeveer 10-15 jaar oud.

Leefomgeving

Houtwallen, hopen met takken, boomholtes, vervallen schuurtjes en niet te vergeten moderne gebouwen met centimeters dikke isolatieplaten op het dak zijn geliefde nestelplekken. Steenmarters verblijven graag binnen; om te slapen, voor hun latrine en voor hun nest met jongen. Op zoek naar beschutting binnenshuis kan de steenmarter zonder problemen tegen gemetselde muren op klimmen om via de onderkant van het boeiboord een weg naar binnen te zoeken. Op hun zoektocht kunnen ze gaten maken in rieten daken en isolatiebeplating. Dat steenmarters een gebouw binnen komen hangt vrijwel altijd samen met bouwkundige gebreken. Via een schutting, boom of stapel hout komen ze in een dakgoot terecht. Ze trekken vervolgens een dakpan los of duwen deze omhoog. Als zij hun klauwen tussen het dakbeschot en het isolatiemateriaal krijgen en er ontstaat speling, dan blijft er weinig van over. Via de spouw komen ze op de zolder om ergens te nestelen. Een opening van 8 tot 9 centimeter is voldoende. In kruipruimtes kunnen ze kabels met gemak doorbijten.

Overlast

Steenmarters die bijvoorbeeld op de vliering verblijven, kunnen een enorm kabaal maken. De geluiden die ze maken, concentreren zich in de vroege ochtenduren. ’s Nachts gaat de steenmarter op jacht. Tegen een uur of 4, 5 in de morgen gaan ze spelen. Tennisballen, lege doppen en kippen- en eendeneieren zijn erg geliefd. Bovendien kunnen ze ook stankoverlast veroorzaken door de keutels, urine en geurvlaggen die ze uitzetten. De kadavers van hun slachtoffers zorgen ook voor stank en kunnen daarnaast insecten aantrekken.

Wering

Om steenmarters te weren moet de woning “marterdicht” worden gemaakt. Schenk met name aandacht aan de afwerking van het dakbeschot en de pannen, vooral de eerste twee rijen. De pannen moeten door middel van roestvrijstalen schroeven worden vastgezet, zodat de steenmarter zijn schouders er niet onder kan krijgen om op te lichten en langs die weg de spouw in kan. De afwerking van het dakbeschot moet bovendien strak tegen de muur zitten, bij voorkeur afgezet met een metalen hoeklijst. Zelfs het kleinste gaatje in een rieten dak kan een doorgang zijn en moet worden gedicht. Dubbeltjesgaas (kippengaas) óver het riet gespannen geeft het beste weringsresultaat. Daarbij moet vooral op bochten worden gelet; dat zijn vaak zwakke plekken. Schrikdraden over het rieten dak kan ook heel effectief zijn. Doordat steenmarters zich steeds dichter in de buurt van bebouwing ophouden, is het zaak om ook hokken van duiven en krielkippen goed afgesloten te houden en fijnmazig gaas te gebruiken. De inhoud van die hokken is uiterst aantrekkelijk voor de steenmarter.

Om de steenmarter binnenshuis te verstoren, zijn in de loop der jaren enkele creatieve oplossingen bedacht zoals een spelende radio dichtbij waar de steenmarter zich ophoudt. Steenmarters houden van rust en hebben een hekel aan lawaai. Dit kan er ogenschijnlijk voor zorgen dat de marter tijdelijk niet meer komt, maar uiteindelijk zal blijken dat marters gauw zullen wennen aan het geluid. Het is daarom van belang om goede weringsmaatregelen toe te passen aan uw huis, om de steenmarter buitenshuis te houden en hem de toegang tot een huis of ander gebouw te ontnemen.

Als extra mogelijkheid kunt u er ook voor kiezen om de steenmarter een alternatief voor het huis te bieden, door bijvoorbeeld een grote takkenhoop van snoeihout te creëren.

Beschermde soort

Marters zijn een belangrijke schakel in het Nederlandse ecosysteem. Het zijn roofdieren die bijvoorbeeld ratten en muizen eten.

De steenmarter is wettelijk beschermd (Artikel 11.54 Besluit activiteiten leefomgeving, onderdeel van de Omgevingswet). Dat betekent dat ze niet gevangen of gedood mogen worden. Ze mogen zelfs niet opzettelijk verstoord worden en ook hun voortplantings- of rustplaatsen mogen niet opzettelijk beschadigd of vernield worden. Hier staan enorm hoge boetes op en mogelijk zelfs gevangenisstraf. Het overtreden van de wet valt onder de economische delicten, waarvan de boetes tot in de (tien-)duizenden euro’s kunnen oplopen.

Het beste kunt u preventieve maatregelen nemen door uw huis en voertuig ontoegankelijk te maken. Heeft u toch overlast van steenmarters in huis, dan kunt u het beste contact opnemen met de provincie om een ontheffing aan te vragen (soms loopt een dergelijk verzoek via uw gemeente). Dan nog mag de steenmarter alleen door gecertificeerde en erkende bedrijven verjaagd worden.

Omgevingswet

Artikel 11.54 (aanwijzing vergunningplichtige gevallen andere soorten: schadelijke handelingen):

1 Het verbod, bedoeld in artikel 5.1, tweede lid, aanhef en onder g, van de wet, om zonder omgevingsvergunning een flora- en fauna-activiteit te verrichten, geldt voor:

• • a. het opzettelijk doden of vangen van in het wild levende zoogdieren, amfibieën, reptielen, vissen, dagvlinders, libellen en kevers van de soorten, genoemd in bijlage IX, onder A;

  • b. het opzettelijk beschadigen of vernielen van de vaste voortplantingsplaatsen, rustplaatsen of eieren van dieren als bedoeld onder a.

Er kan een ontheffing verleend worden in uitzonderlijke gevallen, maar alleen als er aan strikte voorwaarden wordt voldaan. Deze ontheffing kan worden verleend door de provincie.

Schade onder de motorkap, veroorzaakt door een steemarter.

Advies

Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben, neem dan contact op met het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD).