Getande graan- en notenkever (Oryzaephilus spp.)

Orde: Coleoptera (kevers)
Familie: Silvanidae (spitshalskevers)

De getande graankever (Oryzaephilus surinamensis L.) en de getande notenkever (Oryzaephilus mercator Fauvel) hebben uitsluitend plantaardige producten op het menu staan, zoals graan, gedroogd fruit en noten. Het zijn secundaire aantasters; dat houdt in dat primaire aantasters (zoals klanders) de voorraden al min of meer hebben verbrokkeld. Bij het aan- of uitvreten van voedselvoorraden ontstaat veel gruis en dusdanige vervuiling/verontreiniging dat de voorraad vaak niet meer geschikt is voor menselijke consumptie.

Uiterlijk

De getande graan- en notenkever lijken qua uiterlijk en leefwijze sterk op elkaar. Beide soorten zijn 2,5-3,5 mm lang, donker-roodbruin van kleur, slank en plat van vorm. Met name het borststuk is kenmerkend voor deze kevers: er lopen 3 ribbels in de lengterichting en aan elke kant van het borststuk zitten 6 tandjes. Ze zijn van elkaar te onderscheiden doordat het gedeelte van de kop achter het oog tot het borstschild bij de getande graankever groter is.
De larven van beide kevers zijn witgeel van kleur en tussen de 3 en 3,8 mm lang.

Links: de getande graankever (Oryzaephilus surinamensis), rechts: de getande notenkever (O. mercator).

Ontwikkeling en leefwijze

Kevers ondergaan een volledige gedaanteverwisseling. Dit wil zeggen dat de ontwikkeling 4 stadia kent: ei–larve–pop–adult.
De ontwikkeling van ei tot volwassen getande graan- of notenkever kan uiteenlopen van 3 weken tot 4 maanden en is sterk afhankelijk van met name de temperatuur (bij 20°C duurt de volledige cyclus 3 à 4 maanden, bij 35°C is dit 3 weken). De kevers kunnen 6-10 maanden in leven blijven en voelen zich optimaal bij temperaturen rond de 30°C. Bij temperaturen lager dan 18°C staat de ontwikkeling stil.

Graan- en notenkevers leven in opslagplaatsen en huishoudens (vooral de getande graankever) tussen allerlei gedroogde plantaardige (meestal zetmeelhoudende) producten, maar ook in gedroogd fruit en noten. Zoals de namen aangeven heeft de getande graankever een voorkeur voor graanproducten en de getande notenkever een voorkeur voor noten en andere oliehoudende producten. Vaak wordt het complete product aangetast, echter pas nadat andere insecten (primaire aantasters, zoals de graanklander) voor beschadiging van het product hebben gezorgd.

Door hun platte en slanke lijf kunnen de kevers zich goed verbergen in naden, kieren, tussen verpakkingen en tussen de producten zelf.

Schade

Graan- en notenkevers zorgen voor schade aan producten van plantaardige oorsprong. Graan en noten worden aan- of uitgevreten, waardoor gruis ontstaat. Ook raken producten vervuild met uitwerpselen, vervellingshuidjes en dode kevers. Bovendien worden er naast getande graan- en notenkevers vaak ook primaire aantasters in het product aangetroffen, waardoor de schade aanzienlijk kan zijn.

Sterk aangetaste partijen zijn ongeschikt voor verwerking in producten die bestemd zijn voor menselijke consumptie.

Wering en preventie

Houd levensmiddelen zo kort mogelijk op voorraad en berg niet-aangetaste en nieuwe voorraden op in goed afsluitbare voedselopbergers, zoals kunststof bakken of glazen potten. Producten die zijn aangetast, moeten zo spoedig mogelijk worden verwijderd. Daarnaast moeten productie- en opslagruimten goed schoon en droog worden gehouden en moet er een goede ventilatie worden toegepast, bij voorkeur ook in de voorraad. Hou daarbij de temperatuur in opslagruimten laag (liefst lager dan 15°C), zodat de ontwikkeling van de meeste voorraadaantasters stilstaat.

Bestrijding

Wordt de aanwezigheid van graan- of notenkevers geconstateerd, dan moet in de eerste plaats de bron worden opgespoord. Een verwijdering, snelle verwerking of een algehele vernietiging van de aangetaste, kleine voorraden is een effectieve manier van bestrijden.
Na verwijdering van de bron(nen) moet de opslagruimte of provisiekast geheel en grondig worden schoongemaakt, inclusief de hoeken, naden en kieren.

Getande graan- en notenkevers kunnen ook fysisch bestreden worden d.m.v. het verlagen van de temperatuur.
Bij +7°C worden alle stadia van deze kevers binnen 25 dagen gedood. Bij -6°C zal dit binnen 24 uur zijn.

Het gebruik van biociden (=bestrijdingsmiddelen) is over het algemeen niet nodig; de ontwikkelingsbron van deze insecten kan immers gemakkelijk worden opgespoord en verwijderd.

Advies

Mochten de wering- en bestrijdingsmaatregelen, uitgevoerd aan de hand van deze informatie, onvoldoende resultaat opleveren, neem dan contact met het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD).