Zandbijen (Andrena spp.)

Orde: Hymenoptera (vliesvleugeligen)
Familie: Apidae (bijen en hommels)
Onderfamilie: Andrenidae

Zandbijen zijn solitair levende bijen. Ze leven niet gezamenlijk in één nest met een strikte taakverdeling, maar meer op zichzelf. Wel kunnen er meerdere nesten dicht bij elkaar liggen, waardoor het lijkt of ze in een groep leven.
Van het genus Andrena komen er in Nederland minstens 70 soorten voor. Ze kunnen gedurende het voorjaar en in de zomer worden aangetroffen op zanderige gronden, maar ook bijvoorbeeld tussen straattegels en in tuinen.

Uiterlijk

Zandbijen hebben vaak typische kenmerken van bijen, zoals een sterk behaard lichaam en typische kleuren. Ze lijken veel op honingbijen, maar hebben een korte tong en een tamelijk plat achterlijf.
De kleinste Andrena-soorten zijn 5 mm lang, de grootste 16 mm.

Ontwikkeling en leefwijze

Er zijn veel moeilijk van elkaar te onderscheiden soorten zandbijen. De meeste Andrena-soorten komen vroeg in het voorjaar bij zonnig weer tevoorschijn uit de grond, waar ze al bijna een half jaar in volwassen toestand hebben doorgebracht.
Sommige soorten zijn sterk gespecialiseerd op één bepaalde plant, terwijl andere soorten juist allerlei bloemen bezoeken. Het zijn allemaal pootverzamelaars. Dit houdt in dat ze stuifmeel aan hun poten meenemen naar het nest.

Zandbijen zijn alleen actief bij zonnig weer.
De mannetjes verschijnen vaak enige tijd eerder dan de vrouwtjes. Nadat deze ook boven de grond gekomen zijn, vindt de paring plaats. De mannetjes zijn kleiner en fijner gebouwd dan de vrouwtjes, hoewel de kop dikwijls groter is. Bovendien is hun haarkleed dikwijls minder kleurig of minder ontwikkeld, soms anders van kleur.

Na de paring begint het vrouwtje een nest te graven in lichte, zandige grond, bij voorkeur op zonnige plaatsen; vooral in hellingen gelegen op het zuidoosten. Soms zijn er zoveel nesten vlak bij elkaar dat het lijkt of er sprake is van een volk zwermbijen. Het komt voor dat nesten worden gegraven in mergel en zacht cement.

In de nesten worden de eitjes gelegd in cellen die reeds van voedsel zijn voorzien. Aangezien zandbijen geen sociaal verband vormen zoals de honingbij, zijn zij niet agressief. Onder normale omstandigheden zullen zij dan ook niet steken, wel als zij bedreigd worden.

Bestrijding

Zandbijen zijn bijzonder nuttige insecten omdat zij door hun activiteit veel bloemen bestuiven. Een bestrijding van deze bijen is dus ongewenst. De activiteit van de bijen is binnen enkele weken geheel afgelopen, waardoor het eventuele probleem zich op natuurlijke wijze oplost.

Advies

Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD).